De mening van een leider heeft vaak veel gewicht in de groep. Daarom is het belangrijk dat de leider zijn mening op het juiste moment geeft.
Het idee was om de jonge talenten van de organisatie bij elkaar te brengen met de top van de organisatie. Hoge heren en enthousiast jong volk. De gespreksleider bracht het onderwerp in en opende de discussie. Het patroon was in de verschillende meetings hetzelfde: de hoge heren (en een enkele vrouw) namen het woord en deelden hun wijsheid. De jongeren waren wat stil, ietwat geïntimideerd door het – figuurlijk – gewicht van de sprekers. Uiteindelijk was er dan een van het jonge roedel die voorzichtig een mening formuleerde. Pas nadat hier instemmend op werd gereageerd volgde de rest langzaam. Uiteindelijk eindigde het in een levendig gesprek waar goede inzichten in werden gedeeld. Toch voelde het voor mij niet helemaal open…
Voor de hoge heren was de terughoudendheid van de jonge honden vaak moeilijk te plaatsen. Ik ben gewoon Fred hoor, je kunt gewoon zeggen wat je wilt. Ik vond het ietwat naïef, de reactie van het jong talent was geheel in lijn met wat we weten over menselijk gedrag.
Wanneer de hoogste spreekt, luistert iedereen net iets beter dan wanneer de laagste spreekt.
Jouw plek kennen
Elke groep kent hiërarchie, of dit nu de formele hiërarchie is van een organisatie of de informele hiërarchie in een groep vrienden. Vaak is het iets dat we liever niet expliciet benoemen, we houden van gelijkwaardigheid (ik ben gewoon Fred). Maar wanneer je de proef op de som stelt en mensen individueel vraagt wie waar staat op de ladder, krijg je zelfs in een informele groep een consistent antwoord. Hiërarchie gaat in essentie over sociale invloed, het is de rangorde van invloed in het sociale proces in een groep. Wanneer de hoogste spreekt, luistert iedereen net iets beter dan wanneer de laagste spreekt. In organisaties is die invloed vaak verbonden met macht en formele positie, maar niet noodzakelijk. Informele leiders kunnen veel invloed hebben in een organisatie.
Wat een hiërarchie stabiel maakt, is dat iedereen in de groep zijn plek in de rangorde accepteert. Sta je onderaan, dan blijf je stil tot je aan de beurt bent. Of je vraagt toestemming om te spreken. Wanneer een groep in gesprek gaat, begint het gesprek in de regel bovenaan. De mensen met de meeste sociale status spreken als eerste, de mensen onderaan de ladder als laatste. Dit zien we ook vergaderingen, tenzij de baas er expliciet voor kiest de volgorde te veranderen. Er zijn goede redenen om dit te doen.
Zoals elke integere en ervaren leider weet, kan je er ook als leider goed naast zitten.
Wiens brood men eet….
In elke hiërarchie, maar zeker in een formele hiërarchie, hebben mensen er een belang bij aandacht en waardering te zoeken van hen die boven hen geplaatst zijn. Die aandacht en waardering kan je immers doen stijgen in de hiërarchie. Anderen zullen anders naar je kijken wanneer de top dog speciale waardering voor jou heeft. In een formele hiërarchie wordt dit effect nog sterker, omdat promotie vrijwel volledig afhankelijk is van het oordeel van hen die boven je staan. Er is zo een sterk belang om die mensen naar de mond te praten of in ieder geval niet tegen het hoofd te stoten. Hier zit een groot risico voor de effectiviteit van de groep. Waardevolle informatie of cruciale inzichten kunnen zo verloren gaan.
Zoals elke integere en ervaren leider weet, kan je er ook als leider goed naast zitten. Wanneer anderen je naar de mond praten of niet op je fouten wijzen, kun je zo het hele schip op de klippen sturen. Wanneer het voor jou niet om jouw ego gaat, maar om succes als groep, dan wil je de juiste informatie. Die komt niet vanzelf, want jij bent niet gewoon Fred. Een van de meest eenvoudige en effectieve manieren om er voor te zorgen dat de juiste informatie boven komt drijven, is de volgorde van spreken om te draaien.
het kan ook zijn dat dit gebrek aan ervaring hen juist in staat stelt een onverwacht perspectief te bieden
De vijanden van goede besluitvorming
De grote Sanhedrin is de hoogste Joodse rechtbank die tot 425 na Christus samenkwam. De rechtbank bestond uit 71 rechters. Bij belangrijke uitspraken spraken alle rechters zich uit. De jongste rechters met het minste status begonnen, de hoogste rechter met het meeste status sprak als laatste. De meest ervaren rechter hoorde zo eerst alle meningen, voor hij zijn eigen gaf.
Wanneer degenen onderaan de hiërarchie (vaak de jongsten, minst ervaren) eerst hun mening moeten geven, hebben ze vaak geen goed idee van wat de wenselijke mening is. Mogelijk stelt hun gebrek aan ervaring hen niet in staat een hoogwaardige visie te formuleren, maar het kan ook zijn dat dit gebrek aan ervaring hen juist in staat stelt een onverwacht perspectief te bieden. Volgen we daarentegen de top-down volgorde, dan zal de druk om afwijkende meningen voor je te houden toenemen naarmate de vergadering vordert. Wat is de kans dat het jonkie zijn onverwachte perspectief deelt nadat alle zwaargewichten een heel ander verhaal hebben gehouden?
Ego en macht zijn de vijanden van goede besluitvorming. Wanneer jij als leider het belangrijk vind dat jouw stempel overal op wordt gedrukt en dat jouw macht niet wordt aangetast, dan wil je als eerste praten. Stel je echter het belang van de groep of van de organisatie vooraan, dan houdt je zo lang mogelijk je mond.